Jeśli połowa października – to kolejny, piąty już, KONGRES KULTURY REGIONÓW, przebiegający tym razem pod hasłem „Sacrum – Profanum. Oś istnienia”. Piękna słoneczna pogoda, pokolorowane barwami jesieni lasy w dolinach Dunajca i Popradu. Do tego zapowiedź ciekawych debat, rozmów, spektakli, koncertów i zajęć warsztatowych. To wszystko ściągnęło do Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu ponad trzystu regionalistów, znawców, miłośników i twórców kultury, artystów i naukowców, kierowników zespołów folklorystycznych, także ludzi pióra, dziennikarzy. Gości z Polski i zagranicy.
Organizatorem Kongresu jest Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, współorganizatorem – Narodowy Instytut Dziedzictwa, przy wsparciu Województwa Małopolskiego. Tradycyjnie wydarzenie zostało zainaugurowane we wtorek 15 października na dziedzińcu MCK SOKÓŁ. Tym razem w roli głównej wystąpili pieśniarze: Maria Wnęk, Dorota Majerczyk, Katarzyna Bobak, Monika Dudek, Weronika Gorazdew-Kołacińska, Katarzyna Broda-Firlej Krzysztof Trebunia-Tutka, Józef Broda, Michał Smetanka, Piotr Majerczyk, Bartłomiej Koszarek, Bartłomiej Wawrzyniak. Wspaniały ludzki głos wsparła subtelna muzyka. Przypomnijmy, że w roku 2018 byliśmy świadkami gry na instrumentach pasterskich. W 2017 - był to popis heligonistów, w 2016 - dudziarzy, a w 2015 – mistrzów gry na trombicie.Oficjalnego otwarcia V Kongresu dokonali: dyrektor Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu Andrzej Zarych oraz wicemarszałek województwa małopolskiego Łukasz Smółka.
- Wprowadzę taki mały element profanum i Was najzwyczajniej powitam w tych gościnnych progach SOKOŁA, którym mam zaszczyt kierować od trzech dni. Wybaczcie mi to, że może jeszcze nie wszystkie twarze znam, ale może po to tutaj stoję, żeby wszyscy widzieli, jak ja wyglądam i żebym Was poznał na tym Kongresie. Mówię wszystkim dzień dobry, tym, którzy mają na sobie stroje regionalne i mniej regionalne. Mam nadzieję, że wszystkim nam leży na sercu dobro regionu, kultura regionalna. I właśnie o tym będzie Kongres – powiedział Andrzej Zarych.
Wicemarszałek Łukasz Smółka powiedział m.in.: - Jest mi niezmiernie miło, że w imieniu swoim, ale i marszałka województwa Witolda Kozłowskiego mogę Państwa powitać w Nowym Sączu. Bardzo dziękuję wszystkim Państwu, specjalistom i pasjonatom kultury, nie tylko z województwa małopolskiego, ale mam też informację, że przybyli tu goście także z innych regionów Polski. Za to dziękuję. Województwo małopolskie rozwija się, rozwijają się drogi, infrastruktura, turystyka. Jednak tak naprawdę nie byłoby tego rozwoju bez kultury. Nie byłoby tego bez Państwa, którzy tutaj jesteście, bo to jest dla nas duży potencjał. Jeśli się rozwija kultura, to będzie się rozwijać turystyka, a do turystyki, do obiektów kultury, domów wczasowych, miejsca wypoczynku, trzeba dojechać, żeby podziwiać Państwa pracę. Szanowni Państwo! W imieniu swoim i marszałka Witolda Kozłowskiego ogłaszam: V Kongres Kultury Regionów uważam za otwarty.Serdeczne słowa powitania skierował do uczestników konferencji dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa Bartosz Skaldawski, który potwierdził wpisanie MCK SOKÓŁ do Krajowego Rejestru Dobrych Praktyk, co jest efektem ponad 40 lat pracy naszej instytucji na rzecz wspierania i ochrony tradycyjnej kultury. Łukasz Smółka, Andrzej Zarych i Bartosz Skaldawski, taki to kongresowy zwyczaj, zostali udekorowani podegrodzkimi cioskami (w miejsce krawatów).
Dodajmy, że przez całe popołudnie przygrywała lachowska Kapela Józefa Trojana z Kamionki Wielkiej. Uroczysta inauguracja była tłumaczona na polski język migowy (PJM).
„Sacrum – profanum. Oś istnienia” – to wiodący temat V Kongresu. Rozwijać go będziemy w trakcie sesji plenarnej i paneli dyskusyjnych.
„Sacrum i profanum – te dwie formy bycia w świecie są właściwe każdej ludzkiej kulturze. Odkąd rumuński religioznawca Mircea Eliade zastosował podział na sacrum i profanum, stał się on jedną z podstawowych dychotomii, stosowanych w naukach humanistycznych do opisania oraz identyfikacji rzeczywistości kulturowej. Istotą jest tu wyróżnienie dwóch porządków. Pierwszy odnosi się do wszystkiego co święte, dotyczące czci i kultu religijnego oraz praktyk duchowych. Drugi wiąże się z przestrzenią świecką, zsekularyzowaną, powszednią. Sacrum i profanum wchodzą między sobą w skomplikowane relacje, przybierając formę koegzystencji, w której oba elementy są niezbędne do utrzymania specyficznego charakteru i statusu człowieczeństwa” – napisała Małgorzata Broda (koordynator programowy Kongresu).
Wykład inauguracyjny w sali im. Lucjana Lipińskiego wygłosił prof. dr hab. Jerzy Bartmiński, który skupił się na „różnych obliczach Ojczyzny”, kontekstach towarzyszących rozumieniu tego pojęcia w ujęciu historycznym i współczesnym. Swoje wystąpienie ilustrował licznymi cytatami z utworów poetów, pisarzy, dzieł publicystów, filozofów i uczonych. Zwracał uwagę na rozmaite rozumienie znaczenia słowa Ojczyzna.- O Ojczyźnie bardzo trudno mówić. Ojczyzna, Polska, patriotyzm, to dzisiejsze słowa sztandarowe, które mają to do siebie, że budzą ogromne emocje i zarazem tak łatwo zatracają podstawowy sens – pokreślił autor wykładu. W innym miejscu zwrócił uwagę na to, że tych szlachetnych pojęć nie można pogodzić z hasłem „Śmierć wrogom Ojczyzny”, które głoszą „grupy ksenofobicznie nastawionych nacjonalistów, niestety, młodych”. Dla jednych Ojczyzna – to Polska, dla drugich - miejsce urodzenia, życia, ziemia, dom, ojcowizna, a dla jeszcze innych, szerzej – Europa, Świat, Kosmos…
Podczas otwarcia V Kongresu zasłużeni „siewcy, orędownicy, kreatorzy” zostali uhonorowani odznaczeniami, przyznanymi przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz władze województwa małopolskiego. Odznaczenia wręczali: radna wojewódzka Marta Mordarska, Łukasz Smółka i Bartosz Skaldawski.
Oto wyróżnieni:
HONOROWA ODZNAKA ZASŁUŻONY dla KULTURY POLSKIEJ
- Elżbieta Citak z Kamienicy
- Bożena Gierczyk z Zasadnego
- Beata Grzegorzek z Rożnowa
- Czesława i Stanisław Sobczykowie z Ratułowa
- Elżbieta Sroka ze Starego Sącza
- Leszek Szewczyk z Łopusznej
- Maria Wnęk z Krempach (na wniosek Gminnego Ośrodka Kultury w Łopusznej).
- Stanisław Czepiel z Krościenka
- Bogdan Krok z Bobowej
- Krystyna Milaniak z Niedzicy
- Bernadetta Wąchała-Gawełek z Łącka
- Józef Wójtowicz ze Słopnic.
Podczas uroczystości gorąco powitany został Antoni Malczak, długoletni dyrektor MCK SOKÓŁ. Ze sceny podziękował on za współpracę Krzysztofowi Markielowi, który przez dwie dekady kierował Departamentem Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. Gość otrzymał na pamiątkę statuetkę SOKOŁA, której nie mógł odebrać w lipcu br. podczas Festiwalu Święto Dzieci Gór.
Na koniec inauguracyjnej gali uczestnicy obejrzeli etiudę artystyczną zatytułowaną „Dreszcz”, przygotowaną przez Małgorzatę Brodę. A na scenie wspomogli ją: Julia Doszna, Vitalina i Michał Pastuchowie, Katarzyna Broda-Firlej, Chavela Vargas-Llorona, Krzysztof Ryndak, Michał Smetanka, Krzysztof Trebunia-Tutka oraz Zespół Art Color Ballet z Krakowa (choreografia – Agnieszka Glińska). W roli rekwizytów wystąpiły wspaniałe… rzeźby z Paszyna. Przedstawienie opowiada o zagubionych we współczesności ludziach, ich rozterkach, miotaniu się między dobrem i złem, między sacrum a profanum, przenikaniu się tego co święte i nieświęte, co anielskie i diabelskie…
Wielkim zainteresowaniem cieszy się wystawa pt. „Skarby Paszyna”. Jej koordynatorem jest Marta Smólczyńska, a fachową opiekę zapewnił Zbigniew Wolanin, etnograf z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, które wypożyczyło wspaniałe eksponaty. Dodatkowym walorem tej ekspozycji są dokumentalne zdjęcia wykonane przez Antoniego Kroha.